Ochrona zabytków i odbudowa Warszawy w plakatach powojennej Polski - ICE, hall na poziomie 3 (2-12 lipca 2017)
Rzeczpospolita Polska po zakończeniu drugiej wojny światowej to tonące w zgliszczach państwo ze stolicą – symbolem, świadkiem próby całkowitego unicestwienia przez okupanta. Zniszczenie miasta w ponad 80% i upaństwowienie gruntów na jej obszarze w 1945 r. dały architektom i urbanistom niespotykane wcześniej możliwości kreacji nowej tkanki miejskiej polegające zarówno na zaplanowaniu miasta na nowo jaki i rekonstrukcji jej najcenniejszych historycznych części. Odbudowa Warszawy odegrała także znaczącą rolę w nowej sytuacji społeczno-politycznej – jednoczyła społeczeństwo pod wszechobecnym hasłem „Cały naród buduje swoją stolicę”. Realizacja tego planu była możliwa dzięki utworzeniu w 1945 r. Biura Odbudowy Stolicy, którego archiwa zostały zaliczone do najcenniejszych przykładów dziedzictwa dokumentalnego w dziejach ludzkości i wpisane przez UNESCO w 2011 r. na Listę Pamięci Świata. Finansowanie szeroko zakrojonych prac było zagwarantowane przez ogólnokrajowy fundusz zw. Społecznym Funduszem Odbudowy Stolicy (SFOS), który przez lata gromadził środki pochodzące z podatków i różnego typu danin społecznych.
Wyjątkowym świadectwem rozmachu akcji propagującej odbudowę Warszawy są plakaty o charakterystycznym dla tego medium sposobie przekazywania treści pomnożonej przez wielotysięczne nakłady. Wykorzystywały krótki i czytelny komunikat wizualny trafiając do szerokiego grona odbiorców. Plakat Mariana Stachurskiego „Cały naród buduje swoją stolicę”, jak i Huberta Hilschera głoszący to samo hasło, prezentują wizję zrekonstruowanego Starego Miasta i nowych budynków, m.in. Pałacu Kultury i Nauki, w sposób wyidealizowany, sięgając do repertuaru narodowych biało-czerwonych motywów. Symbole odbudowanej Warszawy pojawiają się także na plakacie z hasłem „Wspólnym wysiłkiem budujemy Warszawę”, jednak tu akcent położony jest na przedstawioną w bezpośredni sposób, pożądaną i zgodną z ówczesną ideologią współpracę różnych grup społecznych - z wyraźnie dostrzegalnym entuzjazmem.
Atencja jaką otaczano ocalałe lub restaurowane zabytki oraz potrzeba propagowania haseł ochrony dziedzictwa kulturowego czy informowania o różnych akcjach, jak międzynarodowe dni ochrony zabytków, stały się przyczyną rozwoju jednego z typów plakatu społecznego. Autorami tych prac są wybitni graficy projektanci, m.in. kojarzeni z tzw. polską szkołą plakatu, jak Wojciech Fangor, Henryk Tomaszewski, Tadeusz Jodłowski, Jerzy Treutler, Waldemar Świerzy oraz pokolenie ich następców: Jerzy Czerniawski, Krzysztof Tyczkowski. Aby zainteresować odbiorców niepowszednim tematem ochrony dziedzictwa kulturowego twórcy często stosowali prosty zabieg kompozycyjny wykorzystując w projekcie fotografię. Wyróżniali wybrany element architektoniczny (Tadeusz Jodłowski, Stanisław Zagórski) czy fragment budynku (Krzysztof Tyczkowski z Grzegorzem Przyborkiem) lub dzieła sztuki (Wojciech Fangor z Henrykiem Tomaszewskim). Ostatni ze wspomnianych plakatów promujący Dni Ochrony Zabytków w 1960 r. wszedł na stałe do kanonu polskiej sztuki plakatu.
Izabela Iwanicka
Muzeum Plakatu w Wilanowie
Wystawę otworzył prof. Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Zbudowane z nadziei – Warszawa, miasto odbudowy (4.07; godz. 19:00 - Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie)
Celem wydarzenia jest wymiana wiedzy i doświadczeń dotyczących odbudowy Warszawy z perspektywy konserwatorów, architektów, a także mieszkańców miasta, którzy przyczynili się do odzyskania dziedzictwa oraz obserwatorów efektów ich działań. Przedstawiony zostanie materiał filmowy pt. „Miasto ruin”, przygotowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego poświęcony skali wojennych zniszczeń Warszawy. Podczas spotkania poruszony zostanie temat wpisu historycznego centrum Warszawy na Listę światowego dziedzictwa w odniesieniu do kryterium 2 i 6 UNESCO.
Spotkanie otwiera prof. Magdalena Gawin.
Miejsca Światowego Dziedzictwa i dziedzictwo dokumentacyjne – doświadczenia Warszawy (9.07; godz. 18:30 - Centrum Kongresowe ICE)
Podczas wydarzenia podjęty zostanie temat odbudowy Warszawy oraz rola materiałów Biura Odbudowy Stolicy wpisanych do Memory of the World Register w 2011 r. Wydarzenie przedstawia również ideę projektu Ośrodka Badań nad Totalitaryzmem „Zapisy terroru”. Jest to największy zbiór świadectw ludności cywilnej okupowanej Europy, w tym Jana Zachwatowicza czy Stanisława Lorentza.Spotkanie otwiera Pan Tomasz Komorowski (Polski Komitet ds. UNESCO).
Powiązania między konwencjami UNESCO z 1972 r. i 2003 r., Wyzwania na przyszłość (10.07; godz. 19:00 - Międzynarodowe Centrum Kultury)
Celem spotkania jest przedyskutowanie podobieństw i różnic między konwencjami UNESCO 1972 i 2003, zarówno w warstwie normatywnej, jak i w warstwie praktyki ochrony w kontekście dziedzictwa materialnego i niematerialnego.
Spotkanie otwiera prof. Katarzyna Zalasińska (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego)